تا حالا به این فکر کرده‌اید که مدل کار کارمندی، یعنی صبح رفتن سر کار، عصر برگشتن به خانه و انتظار برای حقوق در آخر ماه، قرار است تا ابد ادامه پیدا کند؟ کتاب «کارمندی مرده» (Employment Is Dead) ادعای بزرگی را مطرح می‌کند: دوران کارمندی به پایان رسیده است و آینده‌ای غیرمتمرکز، انسانی‌تر و مبتنی بر فناوری‌های جدید در انتظار ماست. در این قسمت پادکست منسان، نگاهی عمیق به این ایده می‌اندازیم و بررسی می‌کنیم که آیا واقعاً باید با کارمندی خداحافظی کنیم یا نه.
خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده:
- چهار موج بزرگ که آینده کار را تغییر می‌دهند
- قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست و چگونه اعتماد را متحول می‌کند؟
- متاورس در محیط کار: از «دوقلوی دیجیتال» تا آنبوردینگ در پارک مجازی
- سازمان مستقل غیرمتمرکز (DAO) چیست؟ (شرکتی بدون رئیس)
حامی این قسمت: راهکارهای سازمانی شاتل
«همراه کسب و کارها در مدیریت خدمات ارتباطی»
ارائه دهنده سرویس VoIP سازمانی: تلفن ثابت شرکت، همیشه و همه‌جا بر بستر اینترنت
لینک: www.shatel.ir/b2b/phone-for-business
۱. چه نیروهایی دارند مدل سنتی کارمندی را به چالش می‌کشند؟
کتاب «کارمندی مرده» برای شروع، از ما می‌خواهد بین دو واژه «کارمندی» (Employment) و «کار» (Work) تفاوت قائل شویم. «کارمندی» به قرارداد رسمی بین کارمند و کارفرما برای دریافت حقوق مشخص اشاره دارد، اما «کار» مفهومی بسیار گسترده‌تر است که شامل هر فعالیتی برای کسب درآمد یا دنبال کردن علاقه‌مندی‌ها می‌شود. به گفته نویسندگان کتاب، چهار موج قدرتمند در حال دگرگون کردن این مدل سنتی هستند:
- موج اول: هوش مصنوعی (Artificial Intelligence): هوش مصنوعی دیگر فقط یک ابزار کمکی نیست، بلکه در حال تبدیل شدن به یک «هم‌تیمی» است. این فناوری با دموکراتیزه کردن مهارت‌ها، کارهایی که قبلاً در انحصار متخصصان گران‌قیمت بود را در دسترس همگان قرار می‌دهد.
- موج دوم: مدل‌های جدید کسب‌وکار: فناوری‌هایی مانند بلاکچین و قراردادهای هوشمند، ساختارهای جدیدی مثل «سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز» یا DAO را ممکن کرده‌اند. در این مدل‌ها، شما دیگر فقط یک کارمند نیستید، بلکه یک «شریک» هستید که در موفقیت و تصمیم‌گیری‌ها سهم مستقیم دارید.
- موج سوم: تغییر نسل‌ها: نسل جدیدی وارد بازار کار شده که نگاه متفاوتی به زندگی کاری دارد. برای این نسل، «آزادی عمل و خلاقیت، از حقوق مطمئن و میز کار شخصی، مهم‌تر است.»
- موج چهارم: تجربه کار در دوران کرونا: تجربه کار از راه دور، جلسات آنلاین و ساعت کاری منعطف در دوران کرونا، ذهنیت ما را برای همیشه تغییر داد و نشان داد که مدل‌های دیگری نیز برای کار کردن ممکن هستند.
۲. «نسل سوم کار» (Work3) چیست و چگونه کار می‌کند؟
در پاسخ به این سوال که چه چیزی جایگزین مدل کارمندی می‌شود، نویسندگان مفهوم «نسل سوم کار» یا Work3 را معرفی می‌کنند. این ایده که ریشه در فلسفه بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال دارد، بر اساس «اکوسیستم‌های نیروی کار غیرمتمرکز» بنا شده است.
- ایده اصلی: همان‌طور که بیت‌کوین با حذف بانک‌ها به دنبال دموکراتیزه کردن دنیای مالی بود، Work3 به دنبال حذف ساختارهای سنتی و هرمی در محیط کار است. در این سیستم، قدرت و تصمیم‌گیری بین همه توزیع می‌شود.
این اکوسیستم بر دو ستون اصلی فناوری بنا شده است:
- بلاکچین و وب۳ (Blockchain & Web3): وب۳ نسل جدید اینترنت است که شعار آن «بخوان، بنویس و مالک باش» است. برخلاف وب۲ که شرکت‌های غول‌پیکر مانند متا و گوگل کنترل داده‌ها را در دست دارند، وب۳ به کاربران اجازه می‌دهد واقعاً مالک داده‌ها و دارایی‌های دیجیتال خود باشند.
- قراردادهای هوشمند (Smart Contracts): این‌ها قراردادهای دیجیتالی هستند که کدهایشان روی بلاکچین نوشته شده و به صورت خودکار اجرا می‌شوند. همان‌طور که یک دستگاه فروش خودکار بدون نیاز به فروشنده، با دریافت پول محصول را تحویل می‌دهد، قراردادهای هوشمند نیز تعهدات را بدون نیاز به واسطه و اعتماد شخصی انجام می‌دهند.
شما برای انجام یک معامله، نیازی ندارید به طرف مقابلتون اعتماد شخصی داشته باشید؛ شما به ریاضیات و کد اعتماد می‌کنید.
۳. سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) چگونه آینده سازمان‌ها را تغییر می‌دهند؟
DAOها رادیکال‌ترین نمونه از نسل سوم کار هستند. آن‌ها شرکت‌هایی بدون رئیس هستند که توسط کدهای کامپیوتری و تصمیمات جمعی اعضا اداره می‌شوند.
- ساختار یک DAO:
- هسته مرکزی: گروه کوچکی از مشارکت‌کنندگان اصلی که مانند کارمندان تمام‌وقت عمل می‌کنند.
- جایزه‌بگیرها (Bounty Hunters): فریلنسرهای متخصصی که برای پروژه‌های مشخصی کار می‌کنند.
- مشارکت‌کنندگان شبکه (Network Contributors): بزرگترین لایه که با مشارکت در پلتفرم، درآمد کسب می‌کنند.
- مدل‌های درآمدی جدید (X-to-Earn): در این سازمان‌ها، افراد صرفاً با مشارکت در شبکه، پاداش‌های دیجیتالی مانند توکن دریافت می‌کنند. این مدل شامل موارد زیر است:
- بازی کن و پول در بیار (Play-to-Earn): کسب درآمد از طریق مشارکت در توسعه بازی‌ها.
- یاد بگیر و پول در بیار (Learn-to-Earn): دریافت توکن در ازای تکمیل دوره‌های آموزشی.
- حرکت کن و پول در بیار (Move-to-Earn): کسب پاداش در ازای فعالیت‌های فیزیکی.
این مدل، ذهنیت افراد را از یک «کارمند» به یک «سهام‌دار» و «سرمایه‌گذار» تغییر می‌دهد که در موفقیت بلندمدت اکوسیستم شریک است.
۴. نقش منابع انسانی (HR) در این دنیای جدید چیست؟
در دنیای غیرمتمرکز، نقش سنتی و اداری منابع انسانی متحول می‌شود. تیم‌های «عملیات منابع انسانی» (People Operations) به «طراح سیستم‌های پشتیبانی از انسان‌ها» تبدیل می‌شوند.
- نقش‌های جدید HR:
- توسعه استعدادها: استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل مهارت‌های افراد و پیشنهاد پروژه‌ها یا دوره‌های آموزشی شخصی‌سازی‌شده.
- پرچمدار فرهنگ‌سازی: استفاده از بلاکچین برای ایجاد سیستم‌های پاداش‌دهی شفاف و استفاده از متاورس برای رویدادهای تیم‌سازی مجازی.
- تحول در آموزش: فراهم کردن کتابخانه‌های دیجیتال از ماژول‌های میکرولرنینگ و استفاده از شبیه‌سازی‌های واقعیت مجازی (VR).
- استخدام و آنبوردینگ هوشمند: غربالگری متقاضیان بر اساس مهارت با هوش مصنوعی و تأیید مدارک با بلاکچین در چند ثانیه.
وقتی منابع انسانی این نقش کاتالیزوری را می‌پذیرد، دیگر فقط یک واحد پشتیبانی نیست. به معمار آینده‌ی کاری تبدیل می‌شود که در آن، انسان‌ها باارزش‌ترین دارایی سازمان هستند.
جمع‌بندی: آینده کاری، یک اکوسیستم ترکیبی است
کتاب «کارمندی مرده» نگاهی رادیکال به آینده دارد، اما ما پادکست منسان معتقدیم که آینده محتمل‌تر، یک «اکوسیستم کاری ترکیبی و پویا» است. در این آینده، مدل‌های مختلفی از کارمندی سنتی گرفته تا فریلنسری و سازمان‌های کاملاً غیرمتمرکز در کنار هم وجود خواهند داشت. هدف از بررسی این ایده‌ها، نفی کامل مدل فعلی نیست، بلکه قوی‌تر کردن «جعبه ابزار ذهنی» ما به عنوان متخصصان منابع انسانی است تا بتوانیم بهترین ابزار را برای حل هر مسئله انتخاب کنیم.
بخش پرسش و پاسخ (FAQ) مجزا
۱. کتاب «کارمندی مرده» (Employment is Dead) چه ایده‌ای را مطرح می‌کند؟
این کتاب که توسط دبورا پری و جاش درین نوشته شده، ادعا می‌کند که دوران کارمندی سنتی (قرارداد رسمی برای حقوق ثابت) به پایان رسیده است. به جای آن، آینده کاری به سمت مدلی غیرمتمرکز، انعطاف‌پذیر و مبتنی بر فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و متاورس حرکت می‌کند. نویسندگان بین «کارمندی» (Employment) و «کار» (Work) تمایز قائل می‌شوند و معتقدند «کار» به عنوان مجموعه‌ای از پروژه‌ها و وظایف منعطف، جایگزین ساختارهای شغلی ثابت خواهد شد. این تحول که آن را «نسل سوم کار» (Work3) می‌نامند، قدرت را از سازمان‌های متمرکز به افراد و شبکه‌ها منتقل می‌کند.
۲. سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا DAO چیست؟
DAO مخفف (Decentralized Autonomous Organization) است و به زبان ساده، شرکتی است که رئیس ندارد. این سازمان‌ها به جای مدیرعامل و ساختار هرمی، توسط کدهای کامپیوتری (قراردادهای هوشمند) و تصمیمات جمعی اعضای خود اداره می‌شوند. اعضا با استفاده از «توکن»هایی که مانند سهام عمل می‌کنند، در مورد مسائل کلیدی سازمان رأی می‌دهند. این ساختار، دموکراسی دیجیتال را در محیط کار پیاده‌سازی می‌کند و به جای کارمندان سنتی، از مشارکت‌کنندگان اصلی، فریلنسرها و مشارکت‌کنندگان شبکه تشکیل شده است که هر کدام به نوعی در موفقیت سازمان سهیم هستند.
۳. قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست و چه کاربردی در محیط کار دارد؟
قرارداد هوشمند یک قرارداد دیجیتال است که مفاد آن به صورت کد کامپیوتری نوشته شده و روی بلاکچین اجرا می‌شود. مهم‌ترین ویژگی آن «خود-اجرا» بودن است؛ یعنی به محض برآورده شدن شرایط تعریف‌شده، تعهدات قرارداد به طور خودکار و بدون دخالت انسان انجام می‌شود. این فناوری مفهوم «اعتماد بدون نیاز به اعتماد» را ایجاد می‌کند، زیرا شما به کد و ریاضیات اعتماد می‌کنید نه به شخص. در محیط کار، می‌توان از آن برای پرداخت خودکار و شفاف کمیسیون به چندین نفر در یک پروژه استخدامی یا پرداخت فوری دستمزد فریلنسرها به محض تأیید کار استفاده کرد.
۴. مفهوم «نسل سوم کار» یا Work3 به چه معناست؟
«نسل سوم کار» (Work3) ایده‌ای است که در کتاب «کارمندی مرده» برای توصیف آینده‌ی کار مطرح شده است. این مفهوم، یک اکوسیستم کاری غیرمتمرکز را توصیف می‌کند که در آن قدرت و تصمیم‌گیری بین تمام مشارکت‌کنندگان توزیع می‌شود، نه اینکه در بالای یک هرم سازمانی متمرکز باشد. ریشه این تفکر به فلسفه دموکراتیک ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین برمی‌گردد که به دنبال حذف واسطه‌ها بودند. در Work3، افراد به جای اینکه کارمند یک شرکت باشند، به عنوان مشارکت‌کنندگان مستقل در شبکه‌ها و پروژه‌های مختلف فعالیت کرده و در ازای مشارکت خود پاداش (اغلب به صورت توکن) دریافت می‌کنند.
۵. چگونه بلاکچین می‌تواند سیستم رزومه‌نویسی و استخدام را متحول کند؟
بلاکچین می‌تواند با ارائه «نشان‌های دیجیتال» (Digital Badges) و گواهی‌نامه‌های قابل تأیید، سیستم سنتی رزومه‌نویسی را دگرگون کند. در این روش، هر مهارت یا دستاوردی، از گذراندن یک دوره آنلاین گرفته تا مشارکت در یک پروژه متن‌باز، به صورت یک نشان امن و غیرقابل دستکاری روی بلاکچین ثبت می‌شود. این کار ریسک اطلاعات غلط در رزومه را به صفر می‌رساند و به کارفرمایان اجازه می‌دهد به جای یک ادعای خوداظهاری، یک پرونده کامل و تأییدشده از مهارت‌ها و تجربیات واقعی یک فرد را ببینند. به این ترتیب، استخدام مبتنی بر مهارت واقعی جایگزین مدرک‌گرایی سنتی می‌شود.
